غربالگری سرطان چیست و چه کمکی به شما می کند؟
سرطان‌ها را می‌توان در زمان مناسبی تشخیص داد و از تبدیل آنها به بیماری لاعلاج پیشگیری کرد. لازمه‌ی اینکار انجام غربالگری‌ها و معاینات تشخیصی سرطان است.
شعار همیشگی علم پزشکی «پیشگیری بهتر از درمان» است. برای محقق ساختن این ایده، همه‌ی افراد در سنین مختلف و با توجه به عوامل خطر موجود نیازمند انجام آزمایش‌های لازم برای غربالگری سرطان‌های مختلف هستند. معمولا افراد در معرض خطر، برای مثال کسانی که خودشان یا عضوی از خانواده‌شان به سرطان مبتلا شده‌اند، از سن کمتری باید غربالگری شوند.
غربالگری با تشخیص زودهنگام سرطان مزایای زیادی ایجاد می‌کند، از جمله؛
افزایش شانس درمان سرطان
کاهش هزینه درمان سرطان
افزایش طول عمر مبتلایان به سرطان
البته غربالگری معایبی از جمله خطای نوع دوم یا تشخیص سرطان اشتباه دارد که در تحقیقات پزشکی به آن پرداخته می‌شود؛ اما توصیه به غربالگری با علم به این موارد انجام شده و سازمان‌های بهداشتی در دنیا (از جمله موسسه جهانی تحقیقات سرطان)، به طور مستمر بر پایه یافته‌های پژوهشی جدید راهنمایی‌های خود را اصلاح می‌کنند.
برای غربالگری، تشخیص و درمان سرطان باید به متخصص انکولوژی مراجعه کنید.
انواع سرطان
بر اساس Uptodate، سرطان‌های رایج شناخته شده در مردان به ترتیب ابتلا در جهان سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ، سرطان لوزالمعده، سرطان کبد، سرطان خون، سرطان مری، سرطان مثانه، سرطان لنفوم غیرهوچکین، و سرطان کلیه هستند.
سرطان‌های رایج در میان زنان با کمی تفاوت نسبت به مردان به ترتیب سرطان ریه، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان لوزالمعده، سرطان تخمدان، سرطان خون، سرطان لنفوم غیرهوچکین، سرطان رحم، سرطان کبد و سرطان سیستم مغز و اعصاب هستند.
روش‌های غربالگری و سن آغاز غربالگری در هر سرطان متفاوت است. در ادامه روش‌های غربالگری برای سرطان‌هایی که غربالگری در بهبود آنها تاثیر بسزایی دارند را بررسی خواهیم کرد.
غربالگری و پیشگیری سرطان
درمان سرطان چندان ساده نیست اما پیشگیری از آن می‌تواند فوق‌العاده مفید واقع شود. از آنجایی که سرطان ناشی از تغییر سلول است و تغییرات سلولی می‌توانند الگوهای متفاوتی داشته‌باشند و قابل تشخیص باشند، انجام برخی از تست‌ها و آزمایش‌های غربالگری می‌تواند به سلامت شما کمک کند و در پیشگیری از سرطان موثر باشد.
قیمت غربالگری سرطان
هزینه غربالگری سرطان در انواع مختلف سرطان متفاوت است. روش‌های مختلفی مانند آزمایش خون، تست پاپ اسمیر، ماموگرافی و موارد دیگر از انواع غربالگری‌ها محسوب می‌شوند. به دلیل همین تنوع نمی‌توان قیمت دقیق این آزمایش‌ها را محاسبه کرد. اما به طور کلی موقعیت آزمایشگاه و تجهیزات به کار رفته برای تشخیص سرطان در قیمت تاثیرگذارند. برای اطلاع از هزینه دقیق بهتر است با آزمایشگاه یا مرکز مورد نظر تماس بگیرید. در صورتی که از خدمات بیمه درمانی استفاده می‌کنید، می‌توانید مقداری از هزینه غربالگری را کاهش دهید.
برای غربالگری، تشخیص و درمان سرطان باید به متخصص انکولوژی مراجعه کنید.
۱. غربالگری سرطان ریه
سرطان ریه عامل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان است. اگرچه پیشگیری (ترویج ترک سیگار) نسبت به غربالگری، تاثیر بسیار بیش‌تری در کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان ریه را دارد، با این وجود غربالگری سرطان ریه به وسیله سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (Low Dose CT Scan) این پتانسیل را دارد که بار مرگ و میر سرطان ریه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
از دیگر روش‌های غربالگری سرطان ریه عکس رادیوگرافی ساده‌ی قفسه‌ی سینه (Chest X-Ray) و آزمایش سلولی (سیتولوژی) خلط را می‌توان نام برد، اما به طور کلی در مواردی که علامتی وجود ندارد اما فرد در معرض خطر سرطان ریه است، سی‌تی‌اسکن با دوز پایین پیشنهاد می‌شود.
سی‌تی‌اسکن با دوز پایین برای افراد بین ۵۵ و ۸۰ ساله که در حال حاضر دخانیات مصرف می‌کنند یا سابقه مصرف دخانیات طی ۱۵ سال اخیر یا سابقه مصرف سنگین دخانیات را دارند توصیه می‌شود.
مصرف سنگین دخانیات، مصرف ۳۰ پاکت-سال سیگار است. برای مثال مصرف یک پاکت سیگار در هر روز طی ۳۰ سال یا دو پاکت سیگار در هر روز طی ۱۵ سال، مصرف سنگین دخانیات محسوب می‌شود.
۲. غربالگری سرطان پروستات
سن شروع غربالگری سرطان پروستات بستگی به عوامل خطر بیمار برای سرطان پروستات دارد. پزشکان از نژاد، سن و سابقه‌ی خانوادگی برای شناسایی احتمال خطر ابتلا به سرطان پروستات در مردان استفاده می‌کنند. در مردان با خطر متوسط سرطان پروستات، غربالگری از سن ۵۵ سالگی آغاز می‌شود. مردان دارای ژن BRCA1 یا BRCA2 در معرض خطر بالاتری قرار دارند و سن شروع غربالگری در این افراد ۴۰ سالگی است.
پیشنهاد می‌شود مردان سیاه پوست و مردانی که دارای سابقه‌ی خانوادگی سرطان پروستات هستند، در سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی برای سرطان پروستات غربالگری شوند. آزمایش بررسی سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون به تنهایی مناسب ترین روش برای غربالگری سرطان پروستات است. تکرار این آزمایش به فاصله یک تا دو سال و ادامه‌ی آن تا سن ۷۰ سالگی، پیشنهاد می‌شود. بیمار با مقادیر PSA غیر طبیعی برای ارزیابی بیش‌تر باید به متخصص اورولوژی (کلیه و مجاری ادراری) مراجعه کند.
دقت کنید که تفسیر سطح PSA در افرادی که در حال دریافت دارو برای درمان هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) هستند کمی متفاوت است. اگرچه معاینه‌ی انگشتی مقعد (DRE) به عنوان بخشی از غربالگری سرطان پروستات انجام نمی‌شود، اما در صورت لمس توده یا عدم تقارن پروستات در معاینه‌ی انگشتی مقعد، بدون توجه به نتیجه‌ی PSA مراجعه به متخصص اورولوژی الزامیست.
۳. غربالگری سرطان روده بزرگ (کولون و رکتوم یا کولورکتال)
آزمایش‌های غربالگری متعددی برای تشخیص پولیپ‌های آدنوماتوز و سرطان کولورکتال (CRC) وجود دارد. اولین قدم تشخیصی سرطان کولورکتال، آزمایش‌های مدفوعی شامل آزمایش خون مخفی در مدفوع و آزمایش بررسی جهش‌های مولکولی DNA در مدفوع هستند. دیگر روش غربالگری سرطان کولورکتال، کولونوسکوپی است.
کولونوسکوپی
کولونوسکوپی امکان شناسایی و بیوپسی (نمونه برداری) از پولیپ و ضایعات درون روده‌ی بزرگ را فراهم می‌کند. سیگموئیدوسکوپی نیز روده‌ی بزرگ را از راست روده تا خم طحالی در سمت چپ را بررسی می‌کند. بیش‌تر موارد سرطان کولون و رکتوم در سنین بالاتر از ۵۰ سال رخ می‌دهد و با افزایش سن شیوع آن بیش‌تر می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد دارای احتمال خطر متوسط ابتلا به سرطان کولون با سن بالای ۵۰ سال باید کولونوسکوپی شوند و در صورت طبیعی بودن نتایج کولونوسکوپی هر ۱۰ سال تکرار شود.
بر اساس IARC، افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی سندرم لینچ (سرطان ارثی غیر پولیپوزیس کولورکتال [HNPCC]) و پولیپوزیس آدنوماتوز خانوادگی (FAP) با خطر بالای ابتلا به سرطان کولورکتال روبرو هستند. در صورت تشخیص سرطان کولون در بستگان درجه یک در سن ۶۰ سالگی، غربالگری به وسیله‌ی کولونوسکوپی در ۴۰ سالگی یا ۱۰ سال قبل از تشخیص سرطان در بستگان درجه یک، هر کدام زودتر باشد، شروع می‌شود و هر ۵ سال تکرار می‌شود. در صورت عدم رضایت بیمار آزمایش خون مخفی مدفوع باید سالانه تکرار شود.
۴. غربالگری سرطان سینه
غربالگری برای آن دسته از بیمارانی که با احتمال بالای ابتلا به سرطان پستان روبرو هستند مانند خانم‌هایی که سابقه‌ی شخصی ابتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان داخل صفاقی یا سرطان لوله‌ی فالوپ دارند یا دارای جهش‌های ژنتیکی خاص (مانند BRCA1 یا BRCA2) هستند یا سابقه رادیوتراپی قبلی به سینه بین سنین ۱۰ تا ۳۰ سالگی و یا سابقه‌ی ابتلا به سرطان سینه در بستگان درجه یک دارند، انجام می‌شود.
استراتژی‌های غربالگری بر اساس برآورد میزان خطر سرطان پستان متفاوت است. در مورد زنان زیر ۴۰سال غربالگری لازم نیست زیرا شیوع سرطان پستان در این سن پایین است. در زنان با سن بالاتر از ۴۰ سال غربالگری مطرح می‌شود. غربالگری خانم‌های با ریسک متوسط به وسیله‌ی ماموگرافی با فاصله زمانی هر دو سال یک بار انجام می‌شود. در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه‌ی ماموگرافی، از سونوگرافی و MRI برای ارزیابی بیش‌تر استفاده می‌کنیم اما نمی‌توان از آنها برای غربالگری سرطان سینه استفاده کرد. اگرچه معاینه توسط خود فرد نیز در غربالگری سودمند است اما کاملا قابل اعتماد نمی‌باشد.
مرکز غربالگری سرطان پستان
مراکز غربالگری پستان مراکزی هستند که در آنها آزمایش‌های متعددی برای تشخیص و غربالگری سرطان پستان انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند؛
رادیوگرافی
آزمایش خون
ماموگرافی
آزمایش ادرار
سی تی اسکن
۵. غربالگری سرطان دهانه رحم
به نقل از CDC، شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد غربالگری منجر به کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان دهانه‌ی رحم می‌شود. غربالگری سرطان رحم به وسیله‌ی پاپ اسمیر (Pap smear) و آزمایش HPV میسر می‌شود. آغاز غربالگری سرطان رحم برای خانم‌ها از سن ۲۱ سالگی است و باید هر ۳ سال تکرار شود و حداقل تا ۶۵ سالگی ادامه می‌یابد.
زنان علامت دار بدون توجه به نتایج غربالگری‌های قبلی باید آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهند. در مورد زنان در معرض خطر متوسط با سن ۳۰ سال که دارای نقص ایمنی هستند و نتایج غربالگری‌های قبلی همگی طبیعی بوده است، توصیه می‌شود همزمان آزمایش پاپ اسمیر و آزمایش HPV هر پنج سال تکرار شود یا هرکدام به تنهایی هر ۳سال یک بار تکرار شود.
۶. غربالگری سرطان پوست
پوست بخشی از بدن است که در مقابل چشمان ما قرار دارد و هر گونه تغییری را در آن می‌توان مشاهده کرد و در صورت بروز مشکل به پزشک مراجعه کرد. خوشبختانه سرطان‌های پوست نسبت به باقی سرطان‌ها سریع‌تر از موعد تشخیص داده می‌شوند و می‌توان آنها را بهتر از باقی انواع سرطان درمان کرد. اما نکته‌ای که در رابطه با این سرطان وجود دارد، این است که حساس باشیم و به تغییرات پوستی دقت کنیم.
توجه داشته‌باشید که برخی از افراد که مستعد سرطان پوست هستند و از گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند یا سابقه خانوادگی دارند، باید چکاپ‌ها و غربالگری‌های پوست را سالانه انجام دهند. اما موارد دیگر و گروه‌های کم‌خطرتر نیازی به چکاپ سالانه سرطان پوست ندارند. معمولا در مواردی که تغییر پوستی مشاهده می‌کنند باید به متخصص پوست مراجعه کنند.
غربالگری‌های سرطان پوست به صورت معاینه و سپس انجام تست‌های مختلف است. پزشک در ابتدا به دنبال موارد خاصی که می‌توانند نگران کننده باشند، مانند نامتقارن بودن زائده، دردناک بودن و یا خارش‌دار بودن آن، رنگ و قطر آن می‌گردد. سپس در صورت لزوم از زائده بیوپسی می‌گیرد.
پیشگیری از سرطان با تغذیه ممکن است؟
زندگی سالم در پیشگیری از سرطان موثر است. تغذیه از اصول زندگی سالم است.
راه های پیشگیری از سرطان پروستات چیست؟
غربالگری و تشخیص زودهنگام می‌تواند موثر باشد.
پیشگیری از سرطان روده چگونه انجام می‌شود؟
با انجام غربالگری سرطان روده و تشخیص زودهنگام می‌توان از ابتلا به سرطان روده جلوگیری کرد.
پیشگیری از سرطان سینه چگونه است؟
با انجام ارزیابی و معاینه توسط خود شخص به صورت ماهانه و معاینه‌های تخصصی سالانه می‌توان از ابتلا به سرطان سینه جلوگیری کرد.