سنگ کیسه صفرا از چه بوجود می آید
سنگ کیسه صفرا از چیست | سنگ کیسه صفرا از چه بوجود می آید | سنگ کیسه صفرا اندازه | سنگ کیسه صفرا از چه سنی شروع میشود | سنگ کیسه صفرا چگونه درمان میشود | سنگ کیسه صفرا چه علائمی دارد
برخی مواد مانند کلسترول یا بیلی‌روبیندر صورت زیاد بودن در خون می‌توانند در کیسه صفرا رسوب کنند و تبدیل به سنگ شوند. سنگ کیسه صفرا می‌تواند به اندازه دانه شن کوچک و یا به بزرگی توپ گلف باشد. بیشتر افراد معمولا نیازی به درمان ندارند، اما اگر این سنگ دردسرساز شود، پزشک برداشتن سنگ‌ها با جراحی را تجویز می‌کند.
سنگ کیسه صفرا، رسوبات سخت‌شده مایع گوارشی هستند که در کیسه صفرا ایجاد می‌شوند. سنگ کیسه صفرا می‌تواند به اندازه دانه شن کوچک و یا به بزرگی توپ گلف باشد. برخی افراد فقط یک سنگ کیسه صفرا دارند، در حالی که ممکن است عده‌ای همزمان چند سنگ کیسه صفرا داشته باشند.
در صورتی که علائم و نشانه‌های وجود سنگ صفرا در فرد ظاهر شوند معمولا چاره‌ای به جز جراحی و برداشتن کیسه صفرا نخواهد بود. سنگ‌هایی هم که نشانه و علائمی ندارند، معمولا نیازی هم به درمان ندارد.
سنگ کیسه صفرا چیست؟
به نقل از «mayoclinic» سنگ کیسه صفرا (gallstone) نوعی بیماری دستگاه گوارش است که در کیسه گلابی شکل کوچکی به‌نام صفرا تشکیل میشود که محل ذخیره مایع صفرا است. این اجسام، سنگ‌ریزه‌های تشکیل شده از مایع صفرای غلیظ هستند. مایع صفرا حاوی کلسترول، بیلی روبین، نمک صفرا و لسیتین است. این سنگ‌ها معمولا از کلسترول یا بیلی‌روبینی تشکیل می‌شوند که در قسمت تحتانی کیسه صفرا جمع شده و در نهایت پس از سخت و سفت شدن به «سنگ» تبدیل می‌شوند.
سنگ‌های کیسه صفرا که به اندازه سنگ‌ریزه و شن تا به بزرگی توپ گلف می‌رسند به تدریج رشد می‌کنند و مواد اضافی را جمع‌آوری می‌کنند. درواقع، این سنگ‌های کوچک‌تر هستند که بیشتر مشکل‌ساز می‌شوند، چراکه سنگ‌های کوچک‌تر می‌توانند حرکت کرده و جابه‌جا شوند، اما سنگ‌های بزرگ‌تر بیشتر درجا زده و ثابت می‌مانند. سنگ‌های متحرک ممکن است جایی در مسیر گیر کنند و باعث مسدودیت داخلی شوند.
سایز سنگ کیسه صفرا چقدر است؟
قبل از هرچیزی باید اشاره کنیم که هرچقدر سایز سنگ کیسه صفرا بزرگ‌تر باشد، احتمال دفع و خارج شدنش از مجاری صفراوی کمتر میشود. سنگ بزرگ نمی‌تواند از مجرای کیستیک کوچک عبور کند و هیچ عوارضی مثل زردی یا پانکراتیت ناشی از سنگ کیسه صفرا ایجاد نمی‌کند. این سنگ‌ها معمولا قطر ۵ تا ۱۰ میلی‌متری دارند. بیشتر مواقع، چند سنگ کوچک حدود ۰.۵ سانتی‌متری در کیسه صفرا جمع می‌شوند. گاهی هم ممکن است یک سنگ بزرگ در صفرا وجود داشته باشد که حتی شاید ۵ سانتی‌متر قطر داشته باشد.
انواع سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا به دو نوع اصلی زیر تقسیم میشود:
سنگ‌های رنگدانه‌ای: رنگ تیره‌ای دارند و از جنس پلی‌روبین هستند
سنگ‌های کلسترولی: رنگی بین زرد و سبز دارند و از جنس کلسترول سفت هستند.
علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟
به نقل از «my.clevelandclinic» معمولا این بیماری علائم و نشانه‌ای ندارد، اما اگر سنگی در دهانه ورودی کیسه صفرا گیر کند، باعث ایجاد درد شکمی شدید و ناگهانی شده که معمولا بین ۱ تا ۵ ساعت طول می‌کشد. به این درد، قولنج صفراوی می‌گویند. برخی از افرادی که سنگ کیسه صفرا دارند دچار عوارضی مثل التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت / cholecystitis) می‌شوند که علائم زیر را در فرد ایجاد می‌کند:
درد مداوم
زرد شدن رنگ پوست و چشم‌ها
بالارفتن دمای بدن.
سنگ کیسه صفرا باعث درد در بالای شکم سمت راست میشود. این درد شدید و ثابت است و معمولا با حالت تهوع و استفراغ همراه است.
درد سنگ کیسه صفرا چگونه است؟
درد این سنگ اغلب در سمت راست فوقانی شکم زیر قفسه سینه اتفاق می‌افتد؛ یعنی همان‌جایی که کیسه صفرا واقع شده است، اما گاهی درد به صورت نامعلوم در شکم روی می‌دهد و ممکن است به سایر قسمت‌ها سرایت کند و گاهی هم بازوی راست یا سرشانه را درگیر می‌کند. این درد به صورت یک درد خفیف شروع شده و بعد به صورت یکنواخت طی یک ساعت شدت می‌گیرد و بعد فروکش می‌کند.
هرچند که درد سنگ صفرا را قولنج صفراوی می‌نامند، اما یک درد قولنجی؛ یعنی دردی ناگهانی و موج‌مانند نیست، بلکه برعکس قوس آرام و ثابتی دارد و معمولا شدید است. گاهی درد به حدی است که معمولا فرد را به اورژانس می‌کشاند. د این بیماران سمت راست بالای شکم هم نسبت به لمس کردن حساس میشود. قولنج صفراوی معمولا با حالت تهوع و استفراغ همراه است که به آن حمله کیسه صفرا می‌گویند.
سنگ کیسه صفرا از چه بوجود می آید
علل ایجاد سنگ کیسه صفرا چیست؟
بر اساس شواهد نزدیک به ۷۵ درصد سنگ‌های کیسه صفرا به خاطر کلسترول بالا ایجاد می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که داشتن کلسترول اضافی در خون علت اصلی ایجاد این سنگ به شمار می‌آید. اما این تنها دلیل ابتلا به سنگ کیسه صفرا نیست. از علل ایجاد این سنگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. کلسترول بالا و سنگ کیسه صفرا
کلسترول بالا در خون باعث افزایش میزان کلسترول در صفرا میشود. کبد کلسترول اضافی خون را تصفیه کرده و پیش از فرستادن صفرا به کیسه صفرا، آن را به‌عنوان ماده زائد در مایع صفرا ته‌نشین می‌کند. مواد شیمیایی داخل مایع صفرا مثل نمک صفرا و لسیتین کار حل کردن کلسترول را انجام می‌دهند، اما اگر میزان کلسترول بیش از حد باشد، دیگر این مواد از پس انحلال رسوبات کلسترولی برنمی‌آیند.
۲. بیلی روبین زیاد از حد
حدود ۲۵ درصد این سنگ‌ها به جای کلسترول از بیلی روبین اضافی تشکیل شده‌اند. بیلی روبین فرآورده‌ی جانبی حاصل از تجزیه سلول‌های قرمز خون توسط کبد است. برخی اختلالات پزشکی مثل عفونت، اختلالات خونی و بیماری‌های کبدی باعث می‌شوند که کبد بیلی روبین اضافی تولید کند.
۳. استاز کیسه صفرا
زمانی که روده کوچک چربی دارد، پیامی را برای کیسه صفرا ارسال می‌کند تا برای هضم این چربی‌ها صفرا بفرستد. کیسه صفرای سالم در مواقع لازم برای خروج صفرا منقبض میشود، اما اگر کیسه صفرا نتواند به‌خوبی منقبض شود، ممکن است قدری مایع صفرا در آن باقی بماند. این مایع باقی‌مانده به تدریج به صورت رسوب در انتهای کیسه صفرا جمع شده و حالت بلوری پیدا می‌کند.
سنگ کیسه صفرا از چه بوجود می آید
چرا سنگ کیسه صفرا ایجاد میشود؟
مشخص نیست چه چیزی دقیقاً باعث تشکیل سنگ کیسه‌صفرا میشود. بااین‌حال پزشکان فکر می‌کنند داشتن شرایط زیر در تشکیل سنگ صفرا نقش دارد.
صفرا حاوی کلسترول بیش‌ازحد است
به‌طورمعمول، صفرا حاوی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده از کبد است؛ اما اگر کبد بیش از مقداری که صفرا می‌تواند حل شود کلسترول دفع می‌کند، کلسترول اضافی ممکن است به کریستال و درنهایت به سنگ صفرا تبدیل شود.
صفرا حاوی مقادیر زیادی بیلی روبین است
بیلی‌روبین چیست؟ بیلی‌روبین یک ماده شیمیایی است که از تجزیه گلبول‌های قرمز در بدن تولید میشود. برخی شرایط ازجمله سیروز کبدی، عفونت‌های مجاری صفراوی و برخی اختلالات خونی باعث می‌شوند که کبد بیش‌ازحد معمول بیلی‌روبین تولید کند. این بیلی روبین اضافی به تشکیل سنگ صفرا کمک می‌کند.
کیسه صفرا به‌درستی تخلیه نمی‌شود
اگر کیسه صفرا به‌طور کامل یا اغلب به اندازه کافی خالی نشود، ممکن است صفرا بسیار غلیظ شده و به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک کند.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه‌صفرا هستند؟
برخی از عوامل وجود دارند که خطر ابتلا به سنگ صفرا را در افراد افزایش می‌دهند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
چاقی
استروژن: به نظر می‌رسد استروژن اضافی ناشی از بارداری، درمان جایگزینی هورمون یا قرص‌های ضدبارداری باعث افزایش سطح کلسترول در صفرا و همچنین کاهش حرکت کیسه صفرا شود
قومیت: برخی از قومیت‌ها مثل بومیان آمریکا، استعداد ژنتیکی برای ترشح سطوح بالای کلسترول در صفرا دارند و به همین دلیل در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کیسه‌صفرا هستند
جنسیت: زنان دو برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به سنگ صفرا هستند
سن: احتمال ابتلا به سنگ کیسه‌صفرا در افراد بالای ۶۰ سال بیشتر از افراد جوان است
داروهای کاهنده کلسترول: داروهایی که کلسترول خون را کاهش می‌دهند درواقع می‌توانند منجر به افزایش میزان کلسترول ترشح‌شده در صفرا شوند. این مساله به‌نوبه خود خطر ایجاد سنگ صفرا در این افراد را افزایش می‌دهد
دیابت: به‌طورکلی افراد مبتلا به دیابت دارای سطوح بالایی از گروهی از اسیدهای چرب به نام تری گلیسیریدها هستند. این دسته از اسیدهای چرب خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش می‌دهند
کاهش وزن سریع: ازآنجایی‌که بدن در طی کاهش وزن سریع چربی را متابولیزه می‌کند، کاهش وزن سریع باعث میشود کبد کلسترول اضافی را به صفرا ترشح کند که این می‌تواند باعث ایجاد سنگ صفرا شود
گرسنگی طولانی‌مدت: گرسنگی حرکت کیسه صفرا را کاهش می‌دهد و باعث میشود که صفرا بیش‌ازحد با کلسترول تماس داشته باشد
چه علائمی ممکن است نشان‌دهنده سنگ‌های صفراوی باشند؟
علائم شامل درد شدید در ناحیه شکمی، تهوع و استفراغ، تب، زردی پوست و چشم و بی‌اشتهایی است.
سنگ‌های صفراوی چگونه تشخیص داده میشود؟
با انجام آزمایشات خون و انجام سونوگرافی تشخیص داده میشود.
آیا سنگ کیسه صفرا درمان‌پذیر است؟
بله سنگ کیسه صفرا درمان‌پذیر است و اگر درمان به‌موقع انجام شود، می‌تواند باعث پیشگیری از مشکلات جدی مانند التهاب کیسه صفرا شود.
چگونه می‌توان از سنگ کیسه صفرا پیشگیری کرد؟
تغییر سبک زندگی، مصرف یک رژیم غذایی سالم و متنوع و ورزش منظم
آیا تغییر در رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از سنگ کیسه صفرا کمک کند؟
بله تغییر در رژیم غذایی به‌منظور مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، مواد مغذی و ویتامین C می‌تواند به پیشگیری از سنگ‌های صفراوی کمک کند.
آیا سنگ کیسه صفرا، در گروه خاصی از افراد بیشتر شایع‌تر است؟
در بین زنان و افراد بالای 40 سال بیشتر دیده میشود، اما به هر سنی و هر جنسیتی ممکن است ابتلا کند. همچنین، افرادی که دارای چاقی، دیابت، بیماری‌های روده و کبد هستند، افرادی که در خانواده‌شان سابقه سنگ‌های صفراوی وجود دارد و افرادی که درگذشته عمل جراحی کیسه صفرا داشته‌اند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
آیا مصرف الکل می‌تواند باعث ابتلا به سنگ کیسه صفرا شود؟
بله مصرف الکل و مصرف داروهایی مانند دیورتیک‌ها و پروژسترون ممکن است باعث ایجاد سنگ‌های صفراوی شود.
آیا فشارخون بالا می‌تواند عامل ابتلا به سنگ‌های صفراوی باشد؟
بله فشارخون بالا می‌تواند به دلیل ایجاد تغییرات در کیفیت صفرا، باعث ایجاد سنگ‌های صفراوی شود.
آیا سنگ کیسه صفرا باعث سرطان کیسه صفرا میشود؟
بله درصورتی‌که سنگ باعث التهاب کیسه صفرا شود، ممکن است باعث افزایش خطر سرطان کیسه صفرا شود. به همین دلیل، درمان سریع و مؤثر سنگ‌های صفراوی بسیار مهم است.
سنگ کیسه صفرا چگونه دفع میشود؟
با تجویز داروها، شکسته‌شدن با موج اولتراسونیک و یا عمل جراحی کیسه صفرا دفع میشود.
آیا خوردن آبغوره برای سنگ کیسه صفرا مفید است؟
مطالعات نشان داده‌اند که خوردن آبغوره به‌تنهایی نمی‌تواند سنگ‌های صفراوی را درمان کند، اما می‌تواند به‌عنوان یکی از عوامل پیشگیری‌کننده از ابتلا به سنگ کیسه صفرا مفید باشد.
آیا سنگ‌های صفراوی خطرناک هستند؟
اگر سنگ بزرگ نشود، خطرناک نیست. اما درصورتی‌که سنگ بزرگ شود و باعث بروز درد، التهاب، عفونت، تشکیل پیوند در جریان باشد، ممکن است خطرناک باشد.