سرطان کولورکتال
سرطان کولورکتال | سرطان کولون روده | سرطان کولون ژنتیکی | سرطان کولون سیگموئید | سرطان کولون صعودی | سرطان کولون عرضی
سرطان روده بزرگ با نام‌های سرطان کولون و سرطان کولورکتال هم شناخته میشود. این بیماری از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان و مردان است و غربالگری‌های سرطان میتواند در تشخیص زودهنگام آن موثر باشد.
سرطان روده بزرگ دومین عامل مرگ و میر در زنان و سومین عامل مرگ و میر در مردان است. همانطور که احتمالا می دانید سرطان روده بزرگ، سومین نوع معمول سرطان در کل دنیا است و ده درصد تمامی موارد سرطان را در بر می‌گیرد. اما چگونه سرطان روده بزرگ تشخیص داده میشود؟ درمان سرطان روده بزرگ چیست؟ آیا سرطان روده بزرگ و مقعد علائم اولیه ای دارد که بتوانیم با توجه به آن هر چه سریع تر این بیماری خطرناک را بشناسیم؟ این نوع سرطان جزء بیماری‌هایی محسوب میشود که در صورت تشخیص به‌موقع خطر مرگ درآن پایین می‌آید. به‌همین‌دلیل باید با شناخت علائم سرطان روده بزرگ از ابتلا به آن و پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان روده بزرگ یا سرطان کولون، نوعی سرطان است که در روده‌ی بزرگ دیده میشود. روده‌ی بزرگ بخش انتهایی سیستم گوارش است. سرطان کولون گاهی به نام سرطان کولورکتال نیز شناخته شده که از راست روده شروع میشود. کولورکتال اصطلاحاتی است که از ترکیب دو کلمه‌ی کولون و رکتوم ساخته شده است.
سرطان روده بزرگ معمولا با تشکیل توده‌های کوچک و خوش‌خیمی به نام پولیپ در قسمت داخلی روده بزرگ آغاز میشود. در ابتدا پولیپها کوچک، کم و بی علامت هستند. به همین دلیل پیگیری و غربالگری منظم برای کنترل و برداشتن پولیپها قبل از سرطانی شدن آنها ضروری است.
در صورت تبدیل پولیپ به سرطان روده بزرگ، درمان‌های زیادی مانند جراحی، پرتودرمانی، درمان‌های دارویی، شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی برای کنترل بیماری در دسترس است.
۱. سرطان روده بزرگ بدخیم
سرطان بدخیم روده بزرگ نوعی سرطان روده پیشرفته است که سرعت تقسیم سلول‌ها و تغییر شکل آنها زیاد است و معمولا در زمان کوتاهی روده را در بر می‌گیرند و علائم آنها در مراحل پیشرفته بروز می‌کند. سرطان کولورکتال بدخیم سخت‌تر از سرطان‌های دیگر به درمان جواب می‌دهد و احتمال متاستاز در آن بیشتر است.
سرطان کولون گاهی به نام سرطان کولورکتال نیز شناخته شده که از راست روده شروع میشود. کولورکتال اصطلاحاتی است که از ترکیب دو کلمه‌ی کولون و رکتوم ساخته شده است.
سرطان روده بزرگ بدخیم درمان دارد؟
اگر سرطان در مرحله‌ی لوکالیزه (localized) تشخیص داده شود، احتمال نجات پیدا کردن بیمار و درمان آن ۹۰٪ است. اگر سرطان به غدد لنفاوی مجاور و یا بافت‌های زیرین تهاجم کرده‌باشد، احتمال زنده ماندن بیماران تا ۵ سال به ۷۳٪ کاهش پیدا می‌کند. در صورتی‌که سرطان بدخیم به اندام‌های دیگر متاستاز داده باشد، احتمال درمان و نرخ ۵ سال زندگی به ۱۷٪ کاهش می‌یابد.
۲. سرطان روده بزرگ خوش خیم
معمولا پولیپ‌هایی هستند که سرطانی شده‌اند اما اندازه کوچکی دارند و به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند. این تومورها کم‌تر تهاجمی هستند و با اقدامات درمانی ساده‌تر می‌توان آنها را رفع کرد.
سرطان روده بزرگ چگونه شروع میشود؟
در بیشتر مواقع سرطان کولورکتال با رشد سلول‌ها در پوشش داخلی کولون یا راست‌روده شروع میشود. به این سلول‌های رشدیافته پولیپ می‌گویند. برخی از انواع پولیپها با گذشت زمان می‌توانند به سرطان تبدیل شوند. احتمال تبدیل پولیپ به سرطان به نوع آن پولیپ بستگی دارد. انواع مختلف پولیپ عباتند از:
پولیپ آدنوماتوز (آدنوم): این نوع پولیپها گاهی اوقات به سرطان تبدیل می‌شوند. اما همه آنها خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را ندارند. به همین دلیل آدنوم‌ها را سلول‌های پیش‌سرطانی می‌نامند. ۲ نوع آدنوم لوله‌ای و پرزدار وجود دارد.
پولیپ هایپرپلاستیک و پولیپ‌های التهابی: این نوع پولیپها بیشتر شایع هستند. اما پیش‌سرطانی محسوب نمی‌شوند. برخی افراد که پولیپ هایپرپلاستیک بزرگ (بیشتر از یک سانتی‌متر) دارند، به غربالگری سرطان روده بزرگ نیاز دارند.
پولیپ‌های دندانه‌دار: این نوع پولیپها اغلب مانند آدنوم‌ها درمان می‌شوند. زیرا خطر زیادی برای ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند.
عواملی که می‌توانند پولیپها را به سلول‌های سرطانی تبدیل کنند یا خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند، عبارتند از:
اگر پولیپ بزرگتر از یک سانتی‌متر باشد.
اگر بیش از ۳ پولیپ پیدا شود.
اگر بعد از برداشتن دیسپلازی، پولیپ مشاهده شود. دیسپلازی یکی دیگر از عوامل ایجاد سرطان است.
سرطان روده چند مرحله دارد؟
در صورت تشخیص سرطان روده بزرگ، پزشک آزمایشاتی را برای تعیین میزان (مرحله) سرطان توصیه می‌کند. آزمایشات مرحله بندی ممکن است، شامل روش‌های مختلف تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن شکم، لگن و قفسه سینه باشد. البته در بسیاری از موارد تا قبل از جراحی سرطان روده بزرگ، تعیین مرحله امکان‌پذیر نیست.
مراحل سرطان روده با اعداد رومی 0 تا IV نشان داده میشود. در اولین و پایین‌ترین مرحله، سرطان محدود به پوشش داخلی روده است. در مرحله چهار سرطان پیشرفت کرده و در سایر نواحی گسترش پیدا می‌کند.
تعیین مرحله‌ی سرطان، میزان گسترش سرطان را مشخص می‌کند و در انتخاب مناسب‌ترین گزینه‌ی درمانی کمک می‌کند. در ۴۰ درصد موارد، سرطان کولورکتال در مراحل پیشرفته که نیازمند درمان جراحی است، تشخیص داده میشود. مراحل مختلف سرطان عددی از ۰ تا ۴ است که عبارتند از:
مرحله‌ی ۰: اولین مرحله‌ی سرطان کولون زمانی است که سرطان محدود به مخاط و لایه‌ی داخلی کولون و رکتوم می‌باشد. با نام کارسینوم درجا نیز شناخته میشود.
مرحله‌ی ۱: سرطان در لایه‌ی داخلی کولون یا رکتوم رشد کرده اما از دیواره‌ی روده‌ی بزرگ فراتر نرفته است.
مرحله‌ی ۲: سرطان از دیواره‌ی روده بزرگ عبور کرده، اما به گره‌های لنفاوی مجاور نرسیده است.
مرحله‌ی ۳: سرطان به گره‌های لنفاوی مجاور دست اندازی کرده، اما هنوز به سایر قسمت‌های بدن متاستاز نداده است.
مرحله‌ی ۴: در این مرحله، سرطان به سایر ارگان‌‌های بدن مانند کبد، غشای پوشاننده حفره شکم، ریه و تخمدان‌ها گسترش یافته است.
مرحله‌ی راجعه: در این مرحله، سرطان پس از درمان عود می‌کند. میتواند دوباره روی راست روده، روده‌ی بزرگ و دیگر قسمت‌های بدن تاثیر بگذارد.
متاستاز سرطان روده بزرگ
در مواردی که سلول‌های سرطانی به اندام‌ها و بافت‌های دیگر مهاجرت می‌کنند، آنجا ساکن می‌شوند و ایجاد سرطان می‌کنند، متاستاز رخ داده‌است. در مرحله‌های بالا و پیشرفته سرطان کولورکتال (مثلا مرحله ۴) متاستاز اتفاق می‌افتد.
متاستاز سرطان روده بزرگ به غدد لنفاوی
در مرحله ۳ و ۴ گره‌ها و غدد لنفاوی مجاور درگیر سرطان می‌شوند. در چنین مواقعی احتمال درمان و نرخ زندگی ۵ ساله‌ی بیمار ۷۳٪ است.
علائم سرطان روده بزرگ چيست؟
در اکثر موارد، در مراحل اولیه‌ی بیماری، علائمی وجود ندارد. علائمی که فرد تجربه می‌کند با توجه به اندازه و مکان توده سرطانی متغیر خواهد بود. حتی ممکن است علائم سرطان روده بزرگ با علائم بیماری‌های دیگر مشترک باشد. در صورت تجربه‌ی علائم زیر به مدت بیش از ۴ هفته، به پزشک داخلی مراجعه کنید.
۱. سرطان روده بزرگ چه علائمی دارد؟
علائم و نشانه‌های سرطان روده بزرگ عبارتند از:
تغییر مداوم در اجابت مزاج: وجود اسهال، یبوست و یا تغییر در قوام مدفوع.
خونریزی گوارشی: خونریزی مستقیم به شکل دفع خون قرمز روشن از مقعد یا وجود خون در مدفوع که باعث سیاه شدن مدفوع میشود.
ناراحتی گوارشی مداوم مانند دفع گاز یا درد شکم.
احساس عدم تخلیه کافی روده پس از اجابت مزاج.
ضعف و خستگی
کاهش وزن بدون دلیل
احساس پر بودن شکم: حتی در حالی که فرد غذا نخورده است احساس سیری دارد.
کاهش وزن غیر قابل توضیح
وجود توده در شکم که توسط فرد یا دکتر احساس میشود.
فقر آهن غیر قابل توضیح در مردان و در زنان پس از یائسگی.
۲. علائم اولیه سرطان روده بزرگ
شاید از خود بپرسید که علايم سرطان کولون خود را چگونه نشان می‌دهد؟ برخی از اولین علائم سرطان کولورکتال شامل موارد زیر هستند؛
اسهال
یبوست
احساس می‌کنید که روده کامل تخلیه نشده‌است.
احساس ناخوشی و ناراحتی گنگ در شکم
نفخ
ورم شکم
خستگی و انرژی نداشتن دائمی
در بیشتر مواقع سرطان کولورکتال با رشد سلول‌ها در پوشش داخلی کولون یا راست‌روده شروع میشود. به این سلول‌های رشدیافته پولیپ می‌گویند. برخی از انواع پولیپها با گذشت زمان می‌توانند به سرطان تبدیل شوند.
۳. علائم سرطان روده بزرگ در مردان
معمولا علائم سرطان کولون در مردان و زنان تقریبا مشابه است. علائمی که یک مرد هنگام ابتلا به سرطان روده بزرگ مشاهده می‌کند شامل موارد زیر هستند؛
تغییر الگوی دفع
خستگی
پر بودن روده بزرگ بعد از دفع
نفخ
ورم شکم
خون در مدفوع
کاهش وزن
تنگی نفس
۴. علائم سرطان روده بزرگ در زنان چیست؟
احتمالا می‌پرسید که علائم سرطان کولورکتال در زنان چیست. موارد زیر را در نظر داشته‌باشید؛
تغییر الگوی اجابت مزاج؛ دچار یبوست و یا اسهال می‌شوید.
خونریزی مقعدی و یا وجود خون در مدفوع
دردهای شکمی که شبیه به دردهای پریود هم هستند.
احساس پری در روده
از دست دادن وزن غیر منطقی
انرژی نداشتن
۵. علائم سرطان روده بزرگ در جوانان
علائم سرطان کولون یا همان سرطان روده بزرگ در جوانان و حتی کودکان شامل موارد زیر هستند؛
خونریزی از رکتوم
خون در مدفوع
یبوست
اسهال
خستگی مفرط
احساس حرکات روده‌ی شدید حتی پس از دفع
ضعف
درد و گرفتگی شکم
۶. علائم سرطان روده بزرگ بدخیم
برخی از علائم سرطان روده بزرگ بدخیم شامل موارد زیر هستند؛
الگوی دفع دائما در حال تغییر است
خونریزی مقعدی و خون در مدفوع
احساس درد دائم و پایدار در شکم
خستگی و ضعف شدید
احساس پری دائم در روده بزرگ
۷. علائم دوره ای سرطان روده بزرگ
علائم دوره‌ای سرطان روده بزرگ، همان علائمی هستند که فرد مبتلا به سرطان کولون تجربه می کند، فقط گاهی بروز می‌کنند و گاهی برطرف می‌شوند. با دیدن این علائم، حتی در صورت برطرف شدن آنها، بهتر است که به متخصص انکولوژی یا فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.
۸. علائم عود سرطان روده بزرگ
گاهی شخص اقدامات درمانی را انجام می‌دهد و از سرطان روده بزرگ و کولون نجات پیدا می‌کند اما بعد از مدتی مجددا علائم ذکر شده همراه با درد لگنی، درد پشت و از دست رفتن اشتها باز می‌گردند. در چنین شرایطی باید بررسی‌های سرطان کولورکتال مجددا انجام شوند. احتمال متاستاز سرطان به بخش‌های دیگر بدن هم وجود دارد. کمر درد میتواند علائم مختلفی داشته باشد ولی یکی از مهمترین علائم سرطان روده بزرگ در موارد عود سرطان است. پس ممکن است که سرطان روده بزرگ کمر درد داشته‌باشد.
اگر با یک یا چند نشانه سرطان روده بزرگ مواجه شدید، برای تشخیص و درمان سرطان باید به متخصص انکولوژی مراجعه کنید.
دلایل سرطان روده بزرگ و عوامل موثر در ابتلا به سرطان کولون
اگرچه علت دقیق سرطان کولون هنوز به درستی مشخص نشده است اما به طور کلی، سرطان روده بزرگ به علت بروز تغییراتی (جهش) در دی ان ای (DNA) سلول‌های سالم روده بزرگ ایجاد میشود. دی ان ای سلول، شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌هایی است که وظایف سلول را مشخص می‌کند.
برای عملکرد طبیعی بدن، به رشد منظم و طبیعی سلول‌های سالم نیاز است. اما هنگامی که دی ان ای سلول آسیب دیده و سرطانی میشود، سلول‌ها بی‌رویه تقسیم می‌شوند، حتی زمانی که بدن به سلول‌های جدید نیاز ندارد. تجمع این سلول‌ها باعث تشکیل تومور میشود.
با گذشت زمان، سلول‌های سرطانی میتواند رشد کند. به بافت‌های طبیعی مجاور حمله کرده و آنها را نیز نابود می‌کنند. سلول‌های سرطانی همچنین می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن که نسبت به محل اولیه تومور فاصله دارند، مهاجرت کنند و متاستاز بدهند.
۱. فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
فاکتورهایی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند عبارتند از:
سن: سرطان کولون در هر سنی رخ می‌دهد. اما اکثر افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ بیش از ۵۰ سال سن دارند. میزان سرطان روده بزرگ در افراد زیر ۵۰ سال افزایش یافته است، اما پزشکان از علت این افزایش آگاهی ندارند.
جنس: سرطان کولون زنان و مردان را به طور مساوی درگیر می‌کند. اما در مردان در سنین جوان‌تر تظاهر پیدا می‌کند.
سابقه‌ی سرطان کولورکتال یا پولیپ: اگر قبلا سرطان روده بزرگ یا پولیپ‌های سرطانی روده بزرگ داشته‌اید، خطر ابتلا به سرطان کولون در آینده افزایش می‌یابد.
سابقه‌ی دیگر سرطان‌ها: وجود سرطان سینه، تخمدان یا رحم با افزایش احتمال متاستاز و سرطان کولون همراه هستند.
سابقه‌ی خانوادگی سرطان روده‌ی بزرگ: وجود سرطان کولون در افراد درجه یک خانواده، احتمال ابتلا به سرطان کولون را افزایش می‌دهد. اگر بیش از یک عضو خانواده به سرطان روده بزرگ مبتلا باشند، خطر ابتلا به سرطان کولورکتال بیشتر است.
التهاب در روده: بیماری‌های التهابی مزمن کولون، مانند کولیت زخمی، بیماری کرون یا بیماری التهابی روده (IBD) خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند.
سندروم‌های ژنتیکی: اگرچه تنها یک درصد از سرطان‌های روده بزرگ با تغییرات ژنی ارتباط دارند، اما این سندروم‌‌ها خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهند. شایع‌ترین سندروم‌های ارثی که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌شوند، عبارتند از: پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) و سندروم لینچ، که به عنوان سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی (HNPCC) نیز شناخته میشود.
۲. فاکتورهای قابل کنترل ابتلا به سرطان روده بزرگ
رژیم غذایی: رژیم غذایی حاوی فیبر کم، چربی اشباع شده، کالری بالا، پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده، جز مواد غذایی مضر هستند. معمولا در جوامع غربی رواج بیشتری داشته و با خطر بالای سرطان کولون و سرطان رکتوم همراه است.
شیوه‌ی زندگی غیرفعال: فعالیت بدنی منظم خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می‌دهد.
افزایش وزن و چاقی: افراد چاق در مقایسه با افرادی که وزن طبیعی دارند در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند.
مصرف الکل و سیگار کشیدن: استفاده بیش از حد الکل و سیگار کشیدن خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.
دیابت: ریسک ابتلا به سرطان کولون در افراد مبتلا به دیابت و افراد دارای مقاومت انسولینی، بالاتر است.
پرتو درمانی: رادیوتراپی در ناحیه شکمی برای درمان سرطان‌های قبلی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.
نژاد آفریقایی آمریکایی: نژاد آفریقایی آمریکایی بیشتر از سایر نژادها در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند.
سرطان کولون در هر سنی رخ می‌دهد.
۳. سن ابتلا، مرگ و میر و طول عمر بیماران سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ در هر سنی دیده میشود اما در افراد مسن شیوع بیشتری دارد. طبق آمار انجمن سرطان آمریکا، حدود ۱ نفر از هر ۲۱ مرد و ۱ نفر از هر ۲۳ زن در طول عمر خود، به سرطان کولورکتال مبتلا می‌شوند.
سرطان روده بزرگ دومین عامل مرگ و میر در زنان و سومین عامل مرگ و میر در مردان پس از سرطان ریه است. غربالگری سرطان منظم و پیشرفت راه‌های درمانی، میزان مرگ و میر ناشی از سرطان کولورکتال را کاهش داده است. سرطان کولورکتال ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشد. نوع بدخیم آن میتواند به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابد.
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ بعد از عمل
حدود ۵.۷٪ بیمارانی که جراحی سرطان روده بزرگ انجام داده‌اند، مجددا با سرطان روده بزرگ مواجه می‌شوند. افرادی که جراحی می‌کنند معمولا امید به زندگی بالایی دارند و احتمال نجات آنها زیاد است. البته مرحله سرطان و پیشرفت آن و متاستاز دادن یا ندادن بیماری در موفقیت عمل موثر است.