جراحی توده کبدی
کبد و وظایف کبد
کبد عضوی از بدن شماست که در سمت راست بالای معده‌ی شما قرار دارد. این عضو حیاتی وظایف زیادی را بر عهده دارد، که پاکسازی مواد آلوده از خون نمونه‌ای از آن‌ها است. خون در کبد تجزیه میشود تا بدن بتواند از مواد مغذی آن بهتر استفاده کند. کبد همچنین به کنترل فرایند لخته شدن خون نیز کمک می‌کند. هر کبد دارای یک لوب راست و یک لوب چپ است و می‌توان آن را به هشت قسمت تقسیم‌بندی کرد. کبد تنها عضوی از بدن است که قادر است خود را تجدید کند.
بطور کلی اعمال زیر از وظایف کبد می باشند:
- محل ذخیره چربی‌ها و ویتامین‌ها
- سنتز عواملی که موجب لخته شدن خون میشوند.
- تنظیم سطح قند خون
- جذب گلبول‌های قرمز از کار افتاده از جریان خون
- قدرت تبدیل آمونیاک به اوره
- و …
سرطان اولیه‌ی کبد: نوعی تومور بدخیم است که کار خود را از کبد آغاز می‌کند. این نوع سرطان به چند دسته تقسیم‌بندی میشود:
- سرطان هپاتوسلولار (HCC) یا هپاتوما، شایع‌ترین نوع سرطان اولیه‌ی کبد است که در سلول‌های اصلی بافت کبد، هپاتوسیت، آغاز میشود.
- کلانژیوکارسینومای یا سرطان مجرای صفراوی که در سلول‌های پوشش‌دهنده‌ی مجاری صفراوی (که کبد را به روده و کیسه‌ی صفرا متصل می‌کنند) آغاز میشود.
- آنژیوسارکوم، که از عروق خونی سرچشمه می‌گیرد. این نمونه‌ی نادر سرطان، اغلب در افراد بالاتر از ۷۰ سال مشاهده میشود.
سرطان ثانویه‌ی کبد: این نوع نسبت به سرطان اولیه بسیار شایع‌تر است. این سرطان از قسمت دیگری از بدن شروع میشود و به کبد گسترش می‌یابد. واژه‌ی ثانویه، به سرطانهایی اطلاق میشود که پس از ایجاد سرطانی در یک مکان نخستین، آغاز میشوند. به عنوان مثال، سرطان ثانویه‌ی کبد پس از سرطان روده. در واقع منظور از سرطان ثانویه‌ی کبد، سرطانی است، که به کبد گسترش یافته است.
علل ایجاد کننده سرطان کبد
عفونت‌های طولانی مدت (مزمن) ناشی از ویروس‌های هپاتیت B و C می‌توانند به سرطان کبد منجر شوند. این مورد بزرگترین عامل شناخته شده‌ی سرطان اولیه‌ی کبد محسوب میشود.
عوامل دیگری که خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند عبارتند از:
- زخم کبد
- بیماری کبد چرب یا اختلالات ژنتیکی مانند هموکروماتوز یا کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین
- دیابت نوع ۲
- مصرف بالای الکل
- چاقی
- مصرف دخانیات
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی
- بیماری سیروز کبدی
در حال حاضر هیچ روشی برای غربالگری سرطان کبد وجود ندارد.
جراحی توده کبدی
علائم سرطان کبد
بیشتر علائم سرطان کبد با رشد و پیشرفت این سرطان بروز پیدا می‌کنند. با این حال برخی از این علائم عبارتند از:
- ضعف و خستگی
- درد در سمت راست بالای شکم
- درد شدید و/ یا تورم شکم
- از دست دادن اشتها و احساس بیماری
- کاهش وزن
- پوست و چشمان زرد
- حرکات ضعیف روده
- تب
تشخیص سرطان کبد
آزمایشاتی که برای تشخیص سرطان اولیه یا ثانویه‌ی کبد انجام میشوند، عبارتند از:
- آزمایش خون
- سونوگرافی
- سی‌تی اسکن
- اسکن MRI
- پت- سی‌تی اسکن (PET-CT)
- بیوپسی
- و ….
جراحی توده کبدی
درمان سرطان کبد
درمان‌های سرطان‌های اولیه و ثانویه‌ی کبد عبارتند از:
- جراحی باز و لاپاراسکوپی
جراحی کبد برای درمان سرطان کبد می‌تواند شامل برداشتن بخشی از کبد یا پیوند کبد، جایگزینی کل کبد با یک کبد اهدایی باشد. انجام عمل جراحی برای تعداد کمی از افراد مبتلا به سرطان کبد مناسب است و این موضوع به اندازه تعداد و موقعیت تومورهای سرطانی بستگی دارد.
- برداشتن بخشی از کبد
عمل برداشت تومور کبد، نوعی جراحی است که برای برداشتن ناحیه‌ای از کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جراحی در صورتی انجام میشود که نتایج آزمایش، عملکرد نرمال بخش باقیمانده کبد را تایید کند یا بعبارتی سیروز یا همان التهاب شدید کبد تایید نشود، جراحی بخش بری کبد گزینه اصلی درمان محسوب می‌گردد. برداشت بخشی از کبد یا رزکشن کبد یک روش جراحی است که در آن بخشی از کبد برداشته میشود. این عمل در برخی انواع سرطان های کبد و برخی انواع سرطان متاستاتیک کولورکتال کاربرد دارد، تا نیمی از کبد اگر برداشته شود فرد مابقی عمر را می تواند سالم بماند. در زمان رزکشن کبد، بخشی از کبد که سرطانی است برداشته می شود، البته بخشی از قسمت سالم هم برداشته می شود. اگر سمت راست کبد برداشته شود، کیسه صفرا هم که به کبد چسبیده است برداشته می شود. این جراحی برای درمان سرطان کولورکتال کاربرد دارد. برداشت سرطان به جلوگیری از پخش آن کمک می کند. جراحی برداشتن بخشی از کبد اصطلاحاً پارشیال هپاتکتومی نامیده میشود. پس از عمل، بخش باقیمانده‌ی کبد در صورتی که آسیب ندیده باشد، قادر خواهد بود که خود را ترمیم کند و در طول چند ماه به اندازه‌ی طبیعی خود بازگردد. در صورتی که تومورهایی در دو طرف کبد وجود داشته باشند، این عمل در دو مرحله انجام خواهد شد تا اجازه‌ی رشد مجدد کبد پس از اولین عمل به آن داده شود.
رزکشن کبد نیاز به بی هوشی عمومی دارد. این جراحی ۲ الی ۵ ساعت زمانبر است. انتقال خون معمولا برای این جراحی نیاز نمی باشد. ممکن است بیمار برای ۵ الی ۷ روز تا ۲ هفته بعد از جراحی در بیمارستان بستری باشد و مراقبت پیگیرانه نیاز است. حتی اگر جراحی موفقیت آمیز باشد به علت آن که احتمال عود سرطان وجود دارد، ممکن است درمان شامل شیمی درمانی و یا رادیوتراپی باشد.
- پیوند کبد
ممکن است برای بیمارانی که عمل برداشتن بخشی از کبد امکان‌پذیر نباشد، عمل پیوند کبد در نظر گرفته شود. مجموعه عواملی از جمله سلامتی کلی بیمار وجود دارند که قبل از انجام عمل پیوند کبد به افراد واجد شرایط، باید مورد توجه قرار گیرند. هر چند ممکن است انجام پیوند کبد امکان‌پذیر باشد، لیکن انتظار برای یافتن یک کبد اهدایی مناسب می‌تواند زمان زیادی را به خود صرف کند. در این مدت ممکن است از روش‌های دیگری برای کنترل سرطان استفاده شود.
طی جراحی پیوند کبد، جراح، کبد توموری بیمار را از بدن او خارج می‌کند و کبد سالم فرد اهدا‌کننده را جایگزین آن می‌کند. این نوع جراحی گزینه اصلی درمان برای بیمارانی است که به التهاب شدید کبد مبتلا هستند و امکان عملکرد نرمال بخش باقیمانده کبد پس از خارج کردن تومور میسر نباشد. اگر بیمار از لحاظ سلامتی در شرایط خوبی برای عمل جراحی قرار داشته باشد و سرطان کبد با معیارهای تعیین شده مطابقت داشته باشد، بیمار واجد شرایط لازم پیوند کبد محسوب میشود. درصورتی‌که بیمار در لیست افراد پیوند کبد قرار داشته باشد، ممکن است تیم مراقبت درمانی ابلیشن رادیوفرکانس سرطان (RFA) یا کموامبولیزاسیون از راه شریان کبدی (TACE) پیشنهاد کنند. این گزینه‌های درمانی تومور را آنقدر کوچک حفظ می‌کند تا شرایط لازم برای پیوند را پیدا کند (روشی موسوم به پل درمانی) و در عین حال جراحان تا زمان در دسترس قرار گرفتن کبد اهدایی منتظر می‌مانند.
- سوزاندن (ابلیشن) تومور
عمل سوزاندن تومور اغلب برای درمان سرطان‌های اولیه‌ی کوچک کبد و به ندرت برای سرطان‌های ثانویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در رایج‌ترین شیوه‌های انجام این عمل، از امواج رادیویی و مایکروویو برای سوزاندن و نابود سازی سلول‌های سرطانی استفاده میشود. این عمل از طریق وارد کردن سوزنی به پوست (ابلیشن از پوست) یا یک برش جراحی (ابلیشن با جراحی) انجام میشود.
- درمان دارویی
بسته به نوع سرطان می‌توان از داروهای شیمیایی برای نابودی، خرد کردن و کاهش سرعت رشد تومورهای سرطانی استفاده کرد. درمان دارویی از روی قائده و از طریق قرص‌ها یا بصورت داخل وریدی (تزریقی) انجام میشود و تمام بدن را پوشش می‌دهد. این روش ممکن است در پی سایر روش‌های درمانی، مانند جراحی و سرما درمانی و برای رها شدن از سلول‌های سرطانی باقیمانده، انجام شود. این روش معمولاً برای درمان سرطان اولیه‌ی کبد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد مگر در مواردی که سرطان به سایر اندام‌های بدن گسترش یافته باشد. درمان دارویی همچنین به عنوان درمانی تسکینی، برای کاهش رشد تومورهای سرطانی و کاهش درد نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
- درمان بیولوژیک
مجموعه‌ای از روش‌های درمانی هستند که بر علیه سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند و باعث توقف رشد و عملکرد آن‌ها شده و یا به سیستم ایمنی بدن در نابودی آن‌ها کمک می‌کنند. این روش‌های درمانی برای هر دو نوع اولیه و ثانویه‌ی سرطان‌های کبد کاربرد دارند و می‌توانند توأمان با یا پس از سایر گزینه‌های درمانی سرطان مورد استفاده قرار گیرند.
- پرتودرمانی داخلی انتخابی (SIRT)
این روش که با نام آمبولیزاسیون پرتویی نیز شناخته میشود، درمانی است که مستقیماً تومورهای سرطانی کبد را با تابش‌هایی پر قدرت هدف قرار می‌دهد. این تابش‌ها از مهره‌های کوچکی که داخل بدن قرار می‌گیرند، گسیل میشوند. این روش درمانی برای هر دو نوع اولیه و ثانویه‌ی سرطان‌های کبد، در مواقعی که امکان برداشتن تومورها از طریق جراحی وجود ندارد، قابل استفاده خواهد بود. این عمل برای تمام نواحی بدن قابل استفاده نیست، پس حتماً درباره‌ی قابلیت استفاده و هزینه‌های آن باید با پزشک مشورت شود.
- قرار دادن استنت با استفاده از آندوسکوپی
در صورتیکه به دلیل سرطان کبد مجرای صفراوی مسدود شود، صفراهای تولیدی در کبد جمع خواهند شد. ممکن است برای تخلیه‌ی این صفرا از کبد و کاهش علائم آن، یک استنت (لوله‌ی نازک) درون کبد قرار داده شود.
- درمان تسکینی
هرچند این درمان، اغلب توسط افراد مبتلا به سرطان‌های پیشرفته‌ی کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد، لیکن در هر مرحله از سرطان نیز قابل استفاده خواهد بود. این درمان با هدف بهبود وضعیت زندگی بیمار از طریق کاهش علائم سرطان انجام میشود و قادر به درمان این بیماری نیست. این روش شامل، تسکین درد و مدیریت علائم جسمی و روحی ناشی از سرطان میشود.
جراحی توده کبدی
عوارض جراحی سرطان کبد
بروز اثرات جانبی بعد از هر نوع درمان سرطان کبد کاملاً طبیعی است، اما این تجربه در هر بیمار متفاوت است. برخی بیماران با اثرات جانبی زیادی مواجه می‌گردند. برخی هم با اثرات جزئی یا عدم بروز عوارض روبرو میشوند. اثرات جانبی ممکن است در خلال، بلافاصله، چند روز یا چند هفته بعد از درمان سرطان کبد با جراحی بروز کنند. بعضی مواقع این اثرات ماه‌ها یا سال‌ها پس از جراحی اتفاق می‌افتند. برخی اثرات جانبی به‌خودی‌خود برطرف خواهند شد یا تحت درمان قرار می گیرند و برخی عوارض نیز ممکن است حالت مزمن یا دائمی پیدا کنند. عمدتاً اثرات جانبی به نوع جراحی، محل تومور داخل کبد و وضعیت کلی سلامت بیمار بستگی دارند. احتمال بروز اثرات جانبی در بین بیماران مبتلا به التهاب شدید کبد، بیشتر است. بعد از جراحی سرطان کبد بروز اثرات جانبی زیر محتمل است:
- زخم بافت که باعث فشار خون در سیاهرگ دروازه‌ای میشود (موسوم به فشارخون دروازه‌ای)
- ورم وریدها در ناحیه شکم یا مری (موسوم به رگ فراخی)
- عملکرد غیرطبیعی کبد
- نارسایی کبد
- پس زدن کبد اهدایی بعد از پیوند
پیشگیری سرطان کبد
همانطور که قبلاً نیز گفته شد، عفونت‌های ویروسی هپاتیت B وC بزرگترین عوامل شناخته شده ایجاد کننده‌ی سرطان اولیه‌ی کبد هستند. روش‌هایی برای جلوگیری از گسترش هپاتیت B و بروز سرطان اولیه‌ی کبد وجود دارند که شامل واکسیناسیون تمام افراد در معرض خطر این ویروس و نظارت بر سلامت افرادی که در حال حاضر به این ویروس آلوده شده‌اند، میشوند.